Qaybaha Kala Duwan ee Wasakhowga deegaanka Wasakhowgu waa dhibaatada ugu weyn ee deegaanka ku haysata adduunka maanta. Waxay si toos ah u saameysaa caafimaadka aadanaha, noolaha kale, iyo deegaanka guud ahaan. Waxaa jira qaybo kala duwan oo wasakhowga ka mid ah, mid kastaana wuxuu leeyahay saameyn gaar ah. Aan si faahfaahsan u eegno qaybahaan kala duwan ee wasakhowga.
1. Wasakhowga Hawada
Wasakhowga hawada wuxuu ka dhashaa sii deynta kiimikooyin iyo walxo waxyeello leh hawada. Tani waxay ka imaan kartaa gaadiidka, warshadaha, iyo habka koronto-soo-saarista oo isticmaalaya shidaalka la shito. Gaasaska ugu muhiimsan ee wasakhowga hawada sababta waxaa ka mid ah.
Carbon Dioxide (CO2): Gaas kaalin weyn ka qaata isbeddelka cimilada.
Sulfur Dioxide (SO2) iyo Nitrogen Oxides (NOx): Waxay sababi karaan roobka aashitada (acid rain), kaas oo waxyeello u geysta dhirta iyo dhulka.
2. Wasakhowga Biyaha
Wasakhowga biyaha wuxuu dhici karaa marka kiimikooyin, sunta, ama qashinka kale lagu daadiyo harooyinka, wabiyada, ama badaha. Tani waxay si weyn u saameyn kartaa noolaha biyaha ku jira iyo dadka isticmaala biyahaasi. Qaybaha ugu caansan ee wasakhowga biyaha waxaa ka mid ah:
Qashinka kiimikada: Kaas oo ka yimaada warshadaha iyo beeraha.
Qashinka biyaha: Kaas oo ka yimaada wasakhda guryaheenna iyo warshadaha.
3. Wasakhowga Dhulka
Wasakhowga dhulka wuxuu dhacaa marka qashinka adag, kiimikooyinka, ama sunta lagu daadiyo dhulka ama lagu duugo.
Tani waxay dhaawici kartaa nafaqada dhulka, waxayna khatar ku tahay caafimaadka aadanaha iyo deegaanka. Qaybaha ugu muhiimsan ee wasakhowga dhulka waxaa ka mid ah:Qashinka caaga: Kaas oo dhulka ku sii nagaan kara boqolaal sano.Sunta beeraha (pesticides): Waxay waxyeello u geysan kartaa noolaha dhulka iyo biyaha ku jira.
4. Wasakhowga Dhawaqa
Wasakhowga dhawaqa waa buuqa aan loo baahnayn ama dheeraadka ah ee ka yimaada gaadiidka, warshadaha, ama hawlaha kale ee aadanaha. In kasta oo uusan muuqan, wasakhowga dhawaqa wuxuu keeni karaa dhibaatooyin caafimaad sida stress, hurdo la’aan, iyo xanuunada wadnaha.
5. Wasakhowga Iftiinka
Wasakhowga iftiinka wuxuu ka yimaadaa isticmaalka xad-dhaafka ah ama aan habboonayn ee iftiinka. Tani waxay saameyn ku yeelan kartaa xaaladaha dabiiciga ah sida cimilada iyo habka hurdada aadanaha, waxayna sidoo kale qas ka dhex abuuri kartaa nidaamyada noolaha kale.
Waxyaabaha keena wasakhda hawada (pollution) waxaa ka mid ah:
1.Gaadiidka: Gaadiidka isticmaala shidaalka sida baabuurta, basaska, iyo diyaaradaha ayaa soo saara qiiqyo waxyeelo leh sida carbon dioxide (CO2), nitrogen oxides (NOx), iyo hydrocarbons.
2.Warshadaha: Warshadaha, gaar ahaan kuwa soo saara biraha, sibidhka, iyo kiimikooyinka, waxay hawada ku sii daayaan qiiqyo iyo kiimikooyin waxyeelo leh.
3.Korontada laga dhaliyo shidaalka: Meelaha laga dhaliyo korontada oo isticmaala shidaalka sida dhuxusha, naaftada, ama saliidda waxay sii daayaan wasakhyo sida sulfur dioxide (SO2), mercury, iyo qiiqyo kale.
4.Gubida qashinka: Gubida qashinka, gaar ahaan qashinka balaastikada ah, waxay sii deysaa kiimikooyin waxyeelo leh sida dioxins iyo furans.
5.Cuntada la kariyo: Meelaha cuntada lagu kariyo ee isticmaalaya dhuxusha ama shidaalka waxay sidoo kale soo saaraan qiiqyo waxyeelo leh oo ka mid ah waxyaabaha keena wasakhda hawada.
6.Dhirta la gooyo: Jaridda dhirta iyo baabi'inta duurjoogta waxay yareysaa awoodda dabiiciga ah ee deegaanka in ay nuugo carbon dioxide, taas oo keenta in qiiqyo waxyeelo leh ay sii bataan hawada.
7.Warshadaha kiimikooyinka iyo bacriminta: Warshadaha kiimikooyinka iyo kuwa soo saara bacriminta waxay sii daayaan kiimikooyin waxyeelo leh sida ammonia iyo methane oo wasakhda hawada ku kordhiya.
8.Gubida dhuxusha iyo shidaalka kale ee dabiiciga ah: Gubida dhuxusha, saliidda, iyo gaaska dabiiciga ah waxay soo saaraan qiiqyo iyo walxo kale oo wasakhda hawada ku kordhiya.
9.Qiiqyada guryaha iyo goobaha kale: Qiiqyada ka soo baxa sigaar cabista, dabka, iyo waxyaabaha kale ee la gubo waxay sidoo kale wasakhda hawada ku kordhiyaan.
Sida lagu yaraynkaro wasakhowga
Dib-u-warshadaynta: Dib u warshadayn iyo isticmaalka alaabooyinka dib loo isticmaali karo sida caagagga, warqadaha, iyo biraha waxay yareynayaan qashinka.
Isticmaalka Tamarta Nadiifka ah: Ku beddelida tamarta nadiifka ah sida qoraxda, dabaysha, iyo tamarta biyaha waxay yaraynaysaa qiiqa hawada lagu sii daayo.
Yareynta Isticmaalka Caagga: Isticmaalka alaabooyinka caagga ah ee hal mar la isticmaalo waa in la yareeyaa, lana bedelaa alaabooyin la isticmaali karo ama dabiici ah.
Nadaafadda Gaadiidka: Ku beddelida gaadiidka tamarta qorraxda ama korantada waxay yareynaysaa qiiqa gaaska ee hawada lagu sii daayo.
Beerista Geedaha: Geedaha waxay nuugaan kaarboon laba ogsaydhka waxayna sare u qaadaan tayada hawada.
Wacyigelinta Dadweynaha: Dadka waxaa loo baahan yahay in lagu wacyigeliyo muhiimada ilaalinta deegaanka iyo sida ay u saameyn karto caafimaadka iyo nolosha guud ahaan
Yareynta Qashinka: Isticmaalka caqliga leh ee kheyraadka sida biyaha iyo cuntada ayaa yareyn kara qashinka deegaanka lagu shubo.
Gabagabo
Wasakhowga kala duwan ee hawada, biyaha, dhulka, dhawaqa, iyo iftiinka ayaa dhammaantood ah khataro waaweyn oo soo food saaray deegaanka iyo caafimaadka aadanaha. Waxaa muhiim ah in la yareeyo saameynta wasakhowga iyada oo la hirgelinayo nidaamyada ilaalinta deegaanka iyo isticmaalka waara ee kheyraadka.
0 Comments