Ka Hortagga iyo Maaraynta macaanka (diabetes)

 Ka Hortagga iyo Maaraynta macaanka (diabetes)

Macaan, oo sidoo kale loo yaqaanno cudurka sokorowga (diabetes), waa cudur saameeya malaayiin qof oo dunida ku nool. Cudurkan wuxuu ku yimaadaa marka heerka sonkorta dhiigga uu aad u sarreeyo sababo la xiriira insuliinta oo aan si fiican u shaqeyn karin ama aan jirin. Qof walba wuu ku dhici karaa macaan, laakiin waxaa jira tallaabooyin laga qaadi karo si loo hortago loona maareeyo si caafimaad leh.

Noocyada Macaanka

Macaan wuxuu u qaybsamaa saddex nooc oo waaweyn:
1. Macaan Nooca 1aad: Waxa uu dhacaamarka jidhku aanu soo saarin insulin ku filan. Badanaa wuxuu ku dhacaa carruurta iyo dhalinyarada.
2. Macaan Nooca 2aad: Waa kan ugu badan, wuxuuna ku yimaadaa marka insulin uu jidhka sameeyo uu noqdo mid aan waxtar lahayn. Badanaa wuxuu la xiriiraa qaab nololeedka, miisaanka culus, iyo hiddaha.
3. Macaan Xilliga Uurka: Waxa uu ku dhacaa haweenka qaarkood inta ay uurka leeyihiin, laakiin wuxuu caadi ahaan baaba’aa kadib marka ay dhalaan.

Ka Hortagga Macaanka
In kasta oo nooca 1aad aan si buuxda looga hortagi karin, haddana nooca 2aad iyo kan uurka ayaa si weyn looga hortagi karaa adigoo raacaya talooyinka soo socda:
Cunto caafimaad leh cun: Isku day inaad isticmaasho cunto isku dheelitiran oo ay ku badan yihiin khudaarta cagaaran, miraha, digirta, iyo walxo dhan oo aan la sifeynin. Ka fogow cunnooyinka sokor badan leh iyo kuwa dufanka badan.
Jimicsi joogto ah: Jimicsiga maalinlaha ah wuxuu caawiyaa yaraynta miisaanka, hagaajinta insuliinta, iyo dhimista heerka sonkorta dhiigga.
Miisaankaaga maamul: Miisaanka badan wuxuu kordhiyaa halista macaanka nooca 2aad. Miisaan caafimaad qaba wuxuu kaa caawinayaa ka hortagga cudurkan.

Isticmaalka cabbitaannada sokorta leh ka ilaali: Cabbitaannada sokorta leh waxay si dhaqso ah u kordhiyaan heerka sonkorta dhiigga, taas oo halis ku ah caafimaadka.

Ka fogow sigaar cabista iyo isticmaalka tubaakada: Sigaar cabista waxay kordhisaa khatarta cudurrada macaanka, wadnaha, iyo kalyaha.

Maaraynta Macaanka
Haddii lagaa helo macaanka, waxaa muhiim ah in aad si wanaagsan u maamusho si aad uga hortagto dhibaatooyinka caafimaad ee uu sababi karo, sida dhaawaca neerfaha, indhaha, iyo kelyaha.

Raac talooyinka dhakhtarka: Ka fogow daawooyinka aan dhakhtar kuu qorin, una raac talooyinka daryeelka caafimaad.

Cunto sax ah cun: Qorshee cunnooyinkaaga si aad uga fogaato sare u kaca lama filaanka ah ee sonkorta dhiigga.

Hubi sonkorta dhiiggaaga: Si joogto ah u cabbir heerka sonkorta dhiiggaaga si aad ula socoto caafimaadkaaga.

Daawooyinka qaado: Haddii aad qaadato insulin ama daawooyin kale, hubi inaad si sax ah u isticmaasho.

Baro wax badan oo ku saabsan 

cudurkaaga: Fahamka cudurka macaanka wuxuu kaa caawinayaa inaad si wanaagsan u maamusho oo aad qaadato go’aanno caafimaad leh.

Gunaanad
Macaan waa cudur halis ah, laakiin haddii si joogto ah loo dhaqmo hab-nololeed caafimaad leh, loo raaco talooyinka caafimaadka, loona maareeyo heerka sonkorta dhiigga, waxaa suuragal ah in laga hortago ama loo maareeyo si guul leh. Ka warhayn caafimaadkaaga waa tallaabada ugu weyn ee aad ku ilaalin karto naftaada iyo mustaqbalkaaga.