Hordhac (introduction)
Gaaska aqalka cagaaran (Greenhouse Gas) iyo saamaynta uu ku leeyahay cimilada waa mowduuc aad muhiim u ah, gaar ahaan marka la fiiriyo xaaladda isbedelka cimilada ee maanta laga hadal hayo. Qodobadan soo socda ayaa si qoto dheer u sharxaya gaasyadan, saamayntooda, iyo tallaabooyinka looga hortagi karo:
Maxay Tahay Saamaynta Aqalka Cagaaran?
Saamaynta Aqalka Cagaaran (Greenhouse Effect) waa geedi-socod dabiici ah oo ka caawiya in dhulka uu yeesho heerkul ku habboon noolaha. Qorraxda waxay u soo dirtaa dhulka tamar shucaac ah, taasoo ay qayb ka mid ah dhulka gaarto, halka qayb kale jawiga dib ugu laabato. Si kastaba ha ahaatee, gaasyada aqalka cagaaran ee ku jira jawiga sida kaarboon dayoksaaydhka (CO₂), mitanka (CH₄), iyo nitrous oxide8 (N₂O), waxay qabtaan qaar ka mid ah tamartaas, iyaga oo dib ugu soo celiya dhulka. Tani waxay sababtaa in kuleylka dhulka uu sare u kaco, waxayna sidoo kale keentaa xaalad isbeddel cimilo oo ka soo cusboonaata xaaladaha caadi ahaan dabiiciga ah.
Noocyada Gaaska Aqalka Cagaaran
Kuwa ugu caansan ee saameeya deegaanka waxaa ka mid ah:
1. Kaarboon Dayoksaaydh (CO₂):
Waxaa uu asal ahaan ka yimaadaa gubista shidaalka sida dhuxusha, saliidda, iyo gaaska dabiiciga ah.
Warshadaha, gaadiidka, iyo jarista dhirta ayaa ah isha ugu weyn ee sii-deynta CO₂.
Waxa kale oo uu ka yimaadaa nabaadguurka iyo jarista keymaha oo dhirta ku yareeya, kuwaas oo sida dabiiciga ah u nuugi lahaa CO₂.
2. Mitann (CH₄):
Mitanku wuxuu leeyahay awood kuleylinta dhulka oo 25 jeer ka badan tan CO₂.
Waxaa laga helaa xoolaha calawsada, nidaamyada beeraha, iyo goobo ay ku kaydsan yihiin biyaha xayndaabka ah.
Waxa kale oo uu ka yimaadaa soo saarista shidaalka iyo qashin-qubka.
3. Nitrous Oxide (N₂O):
Waxa laga soo daayaa bacriminta beeraha oo inta badan loo isticmaalo dalagyada si loo kordhiyo wax-soo-saarka.
Sidoo kale waxa uu ka yimaadaa wax soo saarka warshadaha iyo biyaha ku daadanaya ciidda.
4. Gaasyada F-gases:
F-gasaskan waxaa ku jira HFCs, PFCs, iyo SF6, kuwaas oo leh awood kuleylinta oo aad uga xoog badan kuwa kale, in kastoo ay aad u yaryihiin.
Inta badan waxaa laga isticmaalaa warshadaha, qaboojiyayaasha, iyo qalabka lagu hayo tamarta qabow.
Saamaynta Cimilada ee Gaaska Aqalka Cagaaran
Isbedelka cimilada ee ay gaasyadani keenaan waxay saameyn ku yeelataa dhammaan hab-nololeedka. Tusaalooyin dhowr ah oo arrintan ka tarjumaya waa kuwaan:
Kororka Heerkulka Caalamiga ah: Heerkulka caalamiga ah ayaa sii kordhaya sanadba sanadka ka dambeeya taasoo la xiriirta kordhinta sii-deynta gaasyada aqalka cagaaran. Kororka heerkulka wuxuu kordhiyaa kuleylka badaha, dhalaalida barafka cirifyada, iyo dabeylo xooggan oo aad u daran.
Isbedelka Roobabka iyo Abaarta: Meelo badan oo aduunka ka mid ah ayaa la kulmaya roobab ka duwan kuwii caadiga ahaa, halka qaar kalena ay wajahaan abaaro aad u daran. Tani waxay saameyneysaa beeraha iyo awoodda dadka inay helaan biyo iyo cunto ku filan.
Dhamaadka Qaar Ka Mid ah Noocyada Noolaha: Xaaladaha cusub ee cimilada waxay ku qasbaan qaar badan oo ka mid ah noolaha inay la qabsadaan ama ay u guuraan deegaano kale. Tani waxay keeni kartaa in noolayaal badan ay gebi ahaanba baaba’aan ama ay ku adkaato inay sii noolaadaan.
Biyomareenada iyo Barafka Cufan: Dhalaalida barafka iyo kororka biyaha badda waxay khatar ku yihiin magaalooyinka u dhow xeebaha iyo dadka ku nool meelaha hoose ee dhulka. Sidoo kale, biyomareenada baddu waxay wiiqayaan nolosha badda iyo saameynta kheyraadka laga helo.
Tallaabooyinka Loogu Talo Galay In Lagu Yareeyo Gaaska Aqalka Cagaaran
Waxaa jira habab badan oo lagu yareyn karo saameynta gaaska aqalka cagaaran, waxaana tallaabooyinkaas ka mid ah:
1. Isticmaalka Tamarta Nadiifka ah: Waxaa muhiim ah in laga faa'iidaysto tamarta dib-u-cusbooneysiinta sida cadceedda, dabaysha, iyo biyaha si loo yareeyo isticmaalka shidaalka. Tani waxay hoos u dhigaysaa sii-deynta CO₂ iyo F-gases-ka ay warshadaha iyo gaadiidku soo daayaan.
2. Tayeynta Beeraha iyo Bacriminta: Waa muhiim in lagu beddelo bacriminta dabiiciga ah ee yareyn karta sii deynta N₂O iyo in loo isticmaalo hababka cusub ee beeraleyda si loo gaaro wax soo saar wanaagsan iyada oo aan waxyeelo badan loo geysan deegaanka.
3. Dhismaha Kaabayaasha Dib-u-soo-celinta iyo Dib-u-warshadaynta: Waxyaalaha dib loo warshadeyn karo in la isticmaalo waxay yaraynaysaa qashin-buuxinta iyo gaaska lagu sii daayo deegaanka. Sida qashinka lagu qariyo iyo in wax walba dib loogu isticmaalo waa hab weyn oo loogu talo galay yareynta gaaska aqalka cagaaran.
4. Barnaamijyo iyo Wacyi-gelin Dadweyne: Dadweynaha in lagu baraarujiyo muhiimadda in la ilaaliyo deegaanka ayaa gacan ka geysan karta yareynta gaasyada. Dadka oo wax ka fahma saameynta gaaska aqalka cagaaran waxay sababi kartaa in qof walba doorkiisa ka qaato.
5. Aqoonsiga iyo Ka Qayb Qaadashada Heshiisyada Cimilada: Dowladaha dunida waxay muhiimad weyn siiyaan heshiisyada cimilada sida Heshiiska Paris, si loo xakameeyo kordhinta heerkulka caalamiga ah. Heshiisyadan waxay ku heshiiyaan waddamada inay yareeyaan sii-deynta gaasyada waxayna keenaan xeerar adag oo loo isticmaalo warshadaha iyo gaadiidka
Gunaanad
Gabagabadii, gaaska aqalka cagaaran waa caqabad weyn oo ku soo korortay caalamka casrigan. Sii-deynta gaasyadaas waxay keeneysaa in isbeddel cimilo oo ba’an uu ku yimaado deegaanka. In kasta oo ay jiraan dadaallo badan oo ka socda waddamada iyo shirkadaha waaweyn ee adduunka si loo xakameeyo saameynta gaasyadan, haddana wali waxa loo baahan yahay in bulshada caalamka iyo shaqsi walba ay ka qayb qaataan yareynta dhibaatada. Ilaalinta deegaanka iyo tallaabooyinka la xiriira badbaadinta cimilada waa tallaabooyin lagama maarmaan ah si loo hubiyo mustaqbal caafimaad qaba oo aan waxyeello badan soo gaadhin jiilasha dambe.
0 Comments